Le vignoble s’effondre : la pire année pour la récolte à Santorin

Ποιοι παράγοντες επέφεραν τη σημερινή κρίση, με απογυμνωμένους αμπελώνες και αποδόσεις που δεν ξεπερνούν τα 1-2 κοφίνια ανά στρέμμα, ενώ το μέλλον διαγράφεται ζοφερό

Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη

Η φετινή σοδειά σταφυλιού στη Σαντορίνη γράφει ιστορία, αλλά για όλους τους λάθος λόγους. Η συνολική παραγωγή αναμένεται να κινηθεί λίγο πάνω από 350-400 τόνους. Πρόκειται για απειροελάχιστο, σχεδόν συμβολικό, όγκο για μια ονομασία παγκόσμιας φήμης, όταν το συνηθισμένο εύρος όλης της προηγούμενης δεκαετίας κυμαινόταν μεταξύ 2.500-3.000 τόνων, ενώ στο όχι μακρινό 2003 η παραγωγή είχε φτάσει τους 5.000.

Αμπέλια στα όριά τους

Η κρίση του αμπελώνα δεν προέκυψε ξαφνικά, σχολιάζει ο Στέφανος Κουνδουράς, καθηγητής Αμπελουργίας στο ΑΠΘ. «Οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην πολυετή παραμέλησή του. Μια βόλτα στο νότιο κομμάτι του νησιού μέχρι το Ακρωτήρι αποκαλύπτει εικόνες απογοήτευσης: παλιές καλαθιές που για δεκαετίες έμειναν χωρίς ουσιαστική φροντίδα, χωρίς κλαδέματα ενδυνάμωσης, χωρίς ανανέωση ή επενδύσεις», εξηγεί. 

Οταν λοιπόν προστέθηκαν τρεις συνεχόμενες χρονιές με παρατεταμένη ξηρασία και χαλαζόπτωση, τα ιστορικά κλήματα δεν άντεξαν. Σήμερα βλέπουμε αμπελώνες απογυμνωμένους, με αποδόσεις που συχνά δεν ξεπερνούν τα 1-2 κοφίνια ανά στρέμμα, όταν παλαιότερα έδιναν πολλαπλάσιες ποσότητες.

Η οικονομική διάσταση είναι εξίσου δραματική. Οι τιμές των σταφυλιών από €0,85 /κιλό το 2010 έφτασαν φέτος στα €10-12 /κιλό και ίσως φτάσουν και τα 15. Μια φιάλη 750 ml Σαντορίνης απαιτεί περίπου 1,4 κιλά σταφύλια, με αποτέλεσμα οι οινοποιοί να δυσκολεύονται πλέον να σταθούν εμπορικά στις διεθνείς αγορές.

Ο φαύλος κύκλος είναι προφανής: οι αμπελουργοί ανέβασαν δικαιολογημένα έως ένα σημείο τις τιμές για να επιβιώσουν και οι οινοποιοί μπήκαν σε ένα δημοπρατικό παιχνίδιπροσφέροντας γη και ύδωρ στους αμπελουργούς. O δε κατακερματισμένος κλήρος (κατά μέσο όρο 5 στρέμματα ανά αμπελουργό) επιτείνει το πρόβλημα, καθώς η επένδυση στο αμπέλι παραμένει δυστυχώς μικρή και από ελάχιστους οινοποιούς. Ο ανταγωνισμός «για μια χούφτα σταφύλια» γίνεται ολοένα πιο σκληρός.

Η θεσμική αδράνεια

Ομως η κρίση δεν είναι μόνο φυσική ή οικονομική. Είναι και θεσμική. Οπως επισημαίνει ο Πέτρος Βαμβακούσης, πρόεδρος του Συνδέσμου Οινοποιών Σαντορίνης, που απαριθμεί αυτήν τη στιγμή 10 οινοποιεία σε σύνολο 18 στο νησί, η σημερινή εικόνα της αμπελοοινικής Σαντορίνης «οφείλεται κυρίως στην ολιγωρία των οινοποιών και στην ανικανότητά τους να λειτουργήσουν σε συλλογικό επίπεδο, σε έναν αμπελώνα συγκεντρωμένο και οριοθετημένο ως προς τις ποικιλίες που καλλιεργούνται».

Ηδη από το 1993, ο νεοσύστατος τότε Διεπαγγελματικός Σύνδεσμος Οινοποιών-Αμπελουργών είχε εντοπίσει τις μελλοντικές αδυναμίες της ΠΟΠ Σαντορίνη. Ομως η προσπάθεια δεν μακροημέρευσε και διαλύθηκε, χάνοντας πολύτιμο χρόνο. Το 2010 έγινε νέα απόπειρα συλλογικής δράσης, αλλά και πάλι ο Σύνδεσμος έμεινε ανενεργός επί μία δεκαετία, μέχρι την επανεκκίνηση του 2023. Οπως τονίζει ο κ. Βαμβακούσης, «μέσα σε τρεις δεκαετίες οι θεσμικές αστοχίες και η απουσία ενιαίας στρατηγικής συνέβαλαν καθοριστικά στην αποδυνάμωση του αμπελώνα».

Στο μεταξύ, ο αμπελουργός μοιράστηκε ανάμεσα σε άλλες δραστηριότητες (ξενοδόχος, ταβερνιάρης, εργολάβος, ακόμη και βαρκάρης), ενώ η εκτός σχεδίου δόμηση μετέτρεψε τμήματα του αμπελώνα σε οικόπεδα. «Τα αυθαίρετα κτίσματα δεν είδαν ποτέ την μπουλντόζα, αλλά νομιμοποιήθηκαν με συστήματα fast track, μετατρέποντας εύφορα αμπελοχώραφα σε βίλες και οικίες βραχυχρόνιας μίσθωσης», συμπληρώνει.